De Koning, Koffie en een bijzonder experiment
In de achttiende eeuw heerste in Zweden een opvallende scepsis over koffie. Koning Gustaaf III, een fervent tegenstander van het populaire zwarte goedje, was ervan overtuigd dat koffie schadelijk was voor de gezondheid. Hij vond dat het drankje verslavend werkte, het lichaam verzwakte en moreel verval in de hand werkte. Maar in plaats van simpelweg een verbod in te stellen, besloot hij de wetenschap te hulp te roepen—op een wel zeer onorthodoxe manier.
Een levenslang koffie experiment
Om zijn gelijk te bewijzen, liet de koning een opmerkelijk experiment uitvoeren. Hij gaf opdracht tot een tweelingstudie: twee identieke tweelingbroers, beiden veroordeeld tot de doodstraf, kregen gratie onder één voorwaarde. Ze zouden meewerken aan een levenslang medisch experiment. De ene broer moest voortaan dagelijks drie kannen koffie drinken. De andere kreeg eenzelfde hoeveelheid thee voorgeschreven. Het idee was simpel: door hun genetische overeenkomst en gelijke omstandigheden zou het verschil in drankgebruik duidelijk maken welke drank schadelijker was.
De broers, die aanvankelijk hun dood tegemoet zagen, stemden natuurlijk in met het voorstel. Ze kregen gedurende het experiment medische begeleiding, en artsen werden aangewezen om hun gezondheidstoestand jarenlang te monitoren.
De Ironie van de Uitkomst
Toch verliep het experiment niet zoals koning Gustaaf III het zich had voorgesteld. Ironisch genoeg was het niet de koffiedrinker, maar juist de theedrinker die als eerste stierf—op de respectabele leeftijd van 83 jaar. De koffiedrinker overleefde niet alleen zijn tweelingbroer, maar ook de artsen die het experiment begeleidden én de koning zelf.
Gustaaf III werd namelijk in 1792 vermoord tijdens een gemaskerd bal, nog voordat het experiment enige duidelijke conclusies kon opleveren. Daarmee was zijn pogingen om koffie in een kwaad daglicht te stellen definitief ondermijnd.
Koffieverboden zonder succes
Overigens was deze tweelingproef niet de enige manier waarop de koning probeerde koffie uit de samenleving te verbannen. In zijn tijd werd het drinken van koffie, net als het bezitten van koffiekopjes, meermaals verboden. Ook werden hoge belastingen geheven op het importeren en consumeren van koffiebonen.
Maar deze maatregelen hadden weinig effect. De Zweden bleven hun liefde voor koffie trouw. In het geheim, of openlijk wanneer de regels tijdelijk werden versoepeld, bleef men massaal koffie drinken.
Zweden: Koffieland bij uitstek
Vandaag de dag is Zweden een van de landen met het hoogste koffiegebruik ter wereld. De gemiddelde Zweed drinkt meerdere kopjes per dag, vaak vergezeld van een zoete lekkernij tijdens de beroemde fika—de sociale koffiepauze die diep geworteld is in de Zweedse cultuur.
Wat ooit begon als een koninklijk experiment tegen koffie is dus uitgegroeid tot een nationaal ritueel waarin het warme drankje juist een belangrijke sociale functie heeft gekregen.
Conclusie: Koffie overleefde alles
Het koffiedebat van de achttiende eeuw bewijst vooral hoe diep overtuigingen – wetenschappelijk of niet – de geschiedenis kunnen kleuren. Ondanks de serieuze pogingen van een vorst om koffie te verbannen, heeft het drankje zich stevig genesteld in het hart van de Zweedse samenleving. En hoewel het experiment van Gustaaf III nooit tot officiële conclusies leidde, is er één ding zeker: koffie heeft zowel zijn tegenstanders als de tand des tijds overleefd.
