Ierland geeft kunstenaars een basisinkomen: 325 euro per week om te kunnen blijven creëren
Basisinkomen. Na een succesvolle proef wil Ierland kunstenaars structureel financiële zekerheid geven. Vanaf 2026 ontvangen 2.000 creatieven een wekelijks inkomen van 325 euro, zodat ze zich volledig op hun werk kunnen richten.
Een stabiele bodem voor kunst
In een tijd waarin veel kunstenaars worstelen om rond te komen, kiest Ierland voor een opvallend experiment. Vanaf 2026 krijgen tweeduizend kunstenaars, muzikanten en schrijvers een vast basisinkomen van 325 euro per week.
Het programma, Basic Income for the Arts, komt voort uit een driejarige proef die tussen 2022 en 2025 plaatsvond. De resultaten waren zo positief dat de Ierse regering besloot het project voort te zetten.
Het doel: kunstenaars de financiële rust geven om te kunnen doen wat ze het beste kunnen creëren.
Minder stress, meer creativiteit
Tijdens de pilot ontvingen duizend kunstenaars het wekelijkse bedrag. Uit onafhankelijk onderzoek bleek dat de deelnemers aanzienlijk minder stress ervoeren en meer tijd besteedden aan hun vak.
Zonder de constante druk van bijbanen en onzekere inkomsten konden ze weer investeren in hun eigen ontwikkeling. “Voor het eerst in jaren voel ik me weer écht kunstenaar,” zei een deelnemer tegen de Irish Times.
Het effect was breder dan alleen persoonlijk welzijn. Deelnemers startten nieuwe projecten, organiseerden lokale culturele initiatieven en voelden zich sterker verbonden met hun gemeenschap.
Kunst als publiek goed
De Ierse minister van Cultuur, Catherine Martin, verdedigt het programma met overtuiging. “Als we willen dat kunst blijft bestaan, moeten we zorgen dat kunstenaars kunnen bestaan,” zei ze bij de presentatie van de resultaten.
Volgens haar is kunst geen luxeproduct, maar een maatschappelijk fundament. Toch leeft het merendeel van de Ierse kunstenaars onder het minimumloon. Het basisinkomen is bedoeld om dat structurele probleem te doorbreken.
De regeling geldt voor kunstenaars uit uiteenlopende disciplines: van beeldhouwers en acteurs tot schrijvers, componisten en dansers. De enige voorwaarde is dat ze actief blijven in hun artistieke praktijk.
Europa kijkt aandachtig mee
Het Ierse voorbeeld wekt wereldwijd interesse. Overheden in Nederland, Duitsland en België volgen de resultaten met grote aandacht. Tot nu toe bleven vergelijkbare plannen daar beperkt tot kleinschalige experimenten of tijdelijke subsidies.
Critici vragen zich af waarom juist kunstenaars een basisinkomen verdienen. Waarom niet zorgmedewerkers, leraren of andere kwetsbare beroepsgroepen?
Voorstanders benadrukken dat kunst een publieke waarde heeft die moeilijk in geld uit te drukken is. Een samenleving zonder cultuur, zeggen ze, wordt arm niet financieel, maar geestelijk.
Meer dan een financieel experiment
Het project in Ierland is meer dan een economische maatregel; het is een herdefiniëring van wat werk betekent. In een samenleving waarin productiviteit vaak wordt gemeten in cijfers en groei, stelt dit programma een andere vraag: wat is de waarde van verbeelding?
Het basisinkomen geeft kunstenaars niet alleen financiële ruimte, maar ook creatieve adem. En die adem, zo blijkt uit de pilot, vertaalt zich in meer innovatie en artistieke diepgang.
Een signaal aan Europa
Met het besluit om het programma vanaf 2026 landelijk in te voeren, positioneert Ierland zich als pionier. Waar veel landen nog discussiëren, handelt Ierland.
Of het experiment op lange termijn betaalbaar en houdbaar is, moet blijken. Maar één ding staat vast: het land stuurt een duidelijk signaal. Kunst is geen bijzaak, maar een publieke waarde.
Zoals een deelnemer het verwoordde: “Dit inkomen geeft me niet alleen geld, maar vertrouwen. En dat verandert alles.”
